Απαλλαγή από το κυκλικό ωράριο

          Σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 2 του Προεδρικού Διατάγματος 88/1999 («Ελάχιστες προδιαγραφές για την οργάνωση του χρόνου εργασίας»), που εκδόθηκε σε συμμόρφωση με την Οδηγία 93/104/ΕΚ, «εργασία κατά βάρδιες» συνιστά «κάθε μέθοδος οργάνωσης της ομαδικής εργασίας, κατά την οποία οι εργαζόμενοι διαδέχονται ο ένας τον άλλον στις ίδιες θέσεις εργασίας με ορισμένο ρυθμό, περιλαμβανομένου του ρυθμού περιτροπής, και η οποία μπορεί να είναι συνεχής ή ασυνεχής, πράγμα το οποίο υποχρεώνει τους εργαζόμενους να επιτελούν μια εργασία σε διαφορετικές ώρες, σε μια δεδομένη περίοδο ημερών ή εβδομάδων».

      Όπως προκύπτει από τον ανωτέρω νομοθετικό ορισμό, η εργασία κατά βάρδιες, ήτοι το άλλως αποκαλούμενο «κυκλικό ωράριο», βασίζεται στη διαρκή εναλλαγή των εργαζομένων, οι οποίοι διαδοχικώς παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε διαφορετικές ώρες και, κατ’ αποτέλεσμα, εκτελούν όλες τις βάρδιες (πρωινή, απογευματινή, νυχτερινή). Δεν συνάδει, συνεπώς, με τη λογική του κυκλικού ωραρίου η παροχή εργασίας από κάποιον εργαζόμενο μόνον σε συγκεκριμένη βάρδια, π.χ. την πρωινή, χωρίς συμμετοχή στις λοιπές τοιαύτες, καθότι μια τέτοια πρακτική, πολλώ δε μάλλον η γενίκευσή της, θα κατέλυε τον θεσμό του κυκλικού ωραρίου. Εξάλλου, η αρχή της ίσης μεταχείρισης των εργαζομένων επιτάσσει την ισότιμη συμμετοχή όλων των υπαλλήλων στο κυκλικό ωράριο.

      Ωστόσο, η απαλλαγή ή εξαίρεση ορισμένου υπαλλήλου από αυτό δεν αποκλείεται σε κάθε περίπτωση. Πλέον συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 9 του Προεδρικού Διατάγματος 88/1999, ο εργαζόμενος κατά τη νύχτα δύναται να απαλλαγεί από την υποχρέωση παροχής νυχτερινής εργασίας, μετακινούμενος σε θέση ημερήσιας εργασίας, αν αποδειχθεί από ιατρικές εξετάσεις ότι πάσχει από προβλήματα υγείας οφειλόμενα στη νυχτερινή εργασία. Πέραν τούτου, έχει υποστηριχθεί ότι εξαίρεση θα μπορούσε να ισχύσει και στις περιπτώσεις των υπαλλήλων που κατέχουν θέσεις ευθύνης, είναι δηλαδή διευθυντές, τομεάρχες ή τμηματάρχες, οι οποίοι δέον όπως εκτελούν πρωινή βάρδια χάριν της εύρυθμης λειτουργίας της υπηρεσίας ή του τμήματος που προΐστανται (βλ. Ένωση Νοσηλευτών Ελλάδος (ΕΝΕ), http://enne.gr/7173). Επιπλέον, σύμφωνα με το άρθρο 7 του Προεδρικού Διατάγματος 176/1997 («Μέτρα για τη βελτίωση της ασφάλειας και της υγείας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων»), που εκδόθηκε σε συμμόρφωση με την Οδηγία 92/85 ΕΟΚ, οι εργαζόμενες γυναίκες που εγκυμονούν, γαλουχούν ή είναι λεχώνες απαλλάσσονται από την υποχρέωση παροχής εργασίας κατά τη νύχτα, μετακινούμενες σε αντίστοιχη θέση ημέρας, εφόσον υποβάλουν ιατρικό πιστοποιητικό που βεβαιώνει την ανάγκη λήψης αυτού του μέτρου για λόγους που αφορούν στην ασφάλεια και την υγεία τους. Στην περίπτωση, δε, που η μετακίνησή τους είναι τεχνικά ή/και αντικειμενικά αδύνατη, απαλλάσσονται από την εργασία. Προσέτι, εξαίρεση έχει θεσπισθεί και για τους γονείς μονογονεϊκών οικογενειών που υπηρετούν στις Ένοπλες Δυνάμεις. Πράγματι, σύμφωνα με το άρθρο 2 της υπ’ αρ. Φ. 400/32/82424Σ.343/27-05-2001 Απόφασης του Υπουργού Εθνικής Άμυνας, η οποία φέρει τον τίτλο «Διοικητικά και άλλα ευεργετικά μέτρα για κατηγορίες στρατιωτικού προσωπικού των Ενόπλων Δυνάμεων που αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα και οξέα κοινωνικά προβλήματα» (ΦΕΚ Β 1139/03-06-2011), γονείς μονογονεϊκών οικογενειών που ασκούν τη γονική μέριμνα ενός τουλάχιστον ανήλικου τέκνου εκτελούν μόνο υπηρεσίες που δεν απαιτούν διανυκτέρευση. Η ρύθμιση αυτή αποτελεί μια δικαιοπολιτική επιλογή προστατευτική της μονογονεϊκής οικογένειας και των ιδιαίτερων αναγκών της, ωστόσο η ισχύς της εξαντλείται στο στρατιωτικό προσωπικό των Ενόπλων Δυνάμεων.

      Ενόψει των ανωτέρω ρητών εξαιρέσεων και της, κατά τα άλλα, σιωπής του νομοθέτη αναφορικά με το ζήτημα της δυνατότητας εξαίρεσης από το κυκλικό ωράριο, συνάγεται ότι οι λοιποί υπάλληλοι του Δημοσίου ή Ν.Π.Δ.Δ. που εργάζονται υπό καθεστώς κυκλικού ωραρίου δεν έχουν δικαίωμα απαλλαγής από αυτό ή ειδικής μεταχείρισης ως προς αυτό. Ουδείς δύναται, βεβαίως, να τους απαγορεύσει να υποβάλλουν σχετικές αιτήσεις, που δεν αποκλείεται να γίνουν δεκτές. Για παράδειγμα, στο πλαίσιο της συνταγματικής προστασίας του θεσμού της οικογένειας, της μητρότητας και της παιδικής ηλικίας (άρθρο 21 Συντάγματος), η οποία (ενν. προστασία) – κατά πάγια νομολογία των ελληνικών δικαστηρίων – ανάγεται σε λόγο δημοσίου συμφέροντος, ένας γονέας μονογονεϊκής οικογένειας που δεν απασχολείται ως στρατιωτικός στις Ένοπλες Δυνάμεις θα μπορούσε να επικαλεστεί λόγους επιείκειας συνδεόμενους με τις ιδιαίτερες ή/και αυξημένες ανάγκες φροντίδας της οικογενείας του και, επί τη βάσει αυτών, να αιτηθεί ολικής ή μερικής απαλλαγής του από το σύστημα της κυκλικής εργασίας. Άλλωστε, η αρχή της συμφιλιώσεως μεταξύ οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής είναι θεμελιώδης και στο κοινοτικό δίκαιο.

Ανδρέας Ματσακάς

LL.M. Ποινικών Επιστημών

Advanced LL.M. Δικαίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

E-mail: andreas@efotopoulou.gr