Πάτρα 1973: Το χρονικό της εξέγερσης των φοιτητών

         Το Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα (Α.Φ.Κ.) της Πάτρας διαμορφώθηκε μέσα σ’ ένα νέο Πανεπιστήμιο (ιδρύθηκε το 1966), χωρίς καμία παράδοση ή εμπειρία προηγούμενων δημοκρατικών αγώνων και συνδικαλιστικής δράσης. Ήταν αυτόνομο, ακηδεμόνευτο και αναπτύχθηκε σε ένα ασφυκτικό λειτουργικό πλαίσιο, αφού αντί για πρυτανικές Αρχές είχε διορισμένη Διοικούσα Επιτροπή, με πρόεδρο τον στρατηγό Τάγαρη, που ήταν συγχρόνως και Κυβερνητικός Επίτροπος.

Όπως και στα υπόλοιπα Πανεπιστήμια της χώρας, στο φοιτητικό χώρο λειτουργούσε διορισμένος φοιτητικός Σύλλογος, που είχε ευθεία συνεργασία με τις Αρχές Ασφαλείας, ώστε από κοινού να ελέγχουν το χώρο και να καταστέλλουν κάθε ενέργεια των δημοκρατών φοιτητών.
Παρόλες τις δυσκολίες και τις διώξεις, το Α.Φ.Κ. της Πάτρας κατάφερε να σχηματοποιηθεί στα τέλη του 1972 και μέσα σε ένα χρόνο να αναπτυχθεί και να κορυφωθεί τον Νοέμβρη του 1973, όπου στα πανεπιστήμια της χώρας, με αιχμή του δόρατος φυσικά την Αθήνα, γράφτηκε το γνωστό Έπος του Πολυτεχνείου.

Βασικοί σταθμοί στην ανάπτυξη του Κινήματος, στην Πάτρα, ήταν:

Οι νόθες φοιτητικές εκλογές τον Νοέμβρη του ’72

        Η κυβέρνηση της Χούντας, μπροστά στην αυξανόμενη λαϊκή πίεση και σε μια προσπάθεια να δείξει ένα στοιχειώδες δημοκρατικό προσωπείο, υποχρέωσε τους διορισμένους φοιτητικούς συλλόγους να προχωρήσουν στη διενέργεια φοιτητικών εκλογών. Σε αυτές τις εκλογές υπήρξε μια απροκάλυπτη βία και νοθεία, έτσι ώστε να «επανεκλεγούν» τα χαϊδεμένα παιδιά της Απριλιανής Δικτατορίας.     

      Στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας επιχειρείται να γίνει, στις 24 Οκτώβρη του ’72, Γενική Συνέλευση που εξελίσσεται σε φιάσκο, με το σύνολο σχεδόν των φοιτητών να αποχωρεί, αφού δεν τηρούνταν οι στοιχειώδεις δημοκρατικές διαδικασίες από το διορισμένο φοιτητικό Σύλλογο, που προΐστατο της διαδικασίας…

       Στις εκλογές που ακολούθησαν λίγες μέρες μετά (14 Νοέμβρη 1972), αποκαλύπτεται η νοθεία, αφού βρέθηκαν από δημοκράτες φοιτητές το σχέδιο και τα ψηφοδέλτια της νοθείας στα καζανάκια των τουαλετών. Τελικά, το εγχείρημα των ψευτοεκλογών έγινε μπούμερανγκ για το καθεστώς, αφού τα χουντικά φοιτητικά συμβούλια χάνουν κάθε έρεισμα στους φοιτητές και αποκαλύπτεται το αληθινό πρόσωπο της δικτατορίας.

Η μεγαλειώδης φοιτητική συνέλευση τον Φλεβάρη του ’73

Το εσωτερικό του Πανεπιστημίου

      Έπειτα από το φιάσκο των φοιτητικών εκλογών του ’72, τέθηκε σαν κεντρικός στόχος από τους δημοκράτες φοιτητές η διενέργεια γνήσιας φοιτητικής συνέλευσης που θα αποφάσιζε την πορεία του κινήματος. Ξεκίνησε η συλλογή υπογραφών μέσα σε ένα κλίμα αστυνομοκρατίας και συλλήψεων, όπου έγινε ακόμα και «φάγωμα» των χαρτιών των υπογραφών, για να μην πέσουν στα χέρια της Ασφάλειας. Μαζεύτηκαν τελικά 512 υπογραφές σε σύνολο 3.000 φοιτητών, που κατατέθηκαν στη διορισμένη διοίκηση του Συλλόγου και στον πρόεδρο του Ιδρύματος.

    Έπειτα από συντονισμένες πιέσεις δόθηκε  τελικά άδεια για την πραγματοποίησή της. Η συνέλευση, που έγινε στις 27 Φλεβάρη στο αμφιθέατρο του Παραρτήματος, στο σημερινό 13ο Λύκειο, ήταν μία από τις μαζικότερες (πάνω από 800 φοιτητές) και μεγαλύτερες σε διάρκεια (16 ώρες) συνελεύσεις και εξελίχθηκε σε μια κορυφαία διαδικασία. Κάτω από την αυστηρή επιτήρηση της Αστυνομίας, Ασφάλειας και του χουντικού συλλόγου, που ήσαν παρατεταγμένοι στην Κορίνθου, οι φοιτητές δίνουν μαθήματα δημοκρατίας, αφού μέσα σε μια άψογη διαδικασία γίνεται για πρώτη φορά ουσιαστική συζήτηση πάνω στα φοιτητικά αιτήματα, αλλά και πολιτικοποίησή τους με τις καταγγελίες για απειλές, εκβιασμούς και συλλήψεις από τα όργανα της Χούντας. Η συνέλευση, που τελείωσε με την απαγγελία του Εθνικού Ύμνου, αποφάσισε την αποχή από τα μαθήματα. Το γεγονός αυτό ήταν η αφετηρία μαζικών κινητοποιήσεων με αποκορύφωμα την εξέγερση του Νοέμβρη.

Η κατάληψη της Φοιτητικής Λέσχης τον Μάρτη του ’73

Η άρνηση της Διοίκησης να παραχωρήσει το αμφιθέατρο για την πραγματοποίηση Γενικής Συνέλευσης, οδήγησε τους φοιτητές σε πορεία στους δρόμους της πόλης, με κατάληξη τη Φοιτητική Λέσχη που ήταν στη γωνία Πατρέως και Δημ. Υψηλάντου. Ήταν η πρώτη μαζική πορεία στους δρόμους της Πάτρας, όπου για πρώτη φορά ακούγονται συνθήματα κατά της Χούντας και κάλεσμα για συμπαράσταση από τους πολίτες. Οι φοιτητές, τραγουδώντας το «Πότε θα κάνει ξαστεριά», κλείνονται τελικά στη Λέσχη και αρνούνται να αποχωρήσουν, παρά τις απειλές και τα τελεσίγραφα της Αστυνομίας. Στη βίαιη εκκένωση που ακολούθησε γίνονται πολλοί ξυλοδαρμοί και συλλήψεις.

Το πρωτοσέλιδο της "Ημέρας" της 16ης Νοεμβρίου

      Η προσπάθεια καταστολής του Α.Φ.Κ. με πρωτοφανή και συντονισμένη τρομοκρατία

φειγ-βολάν που καλούσαν τον κόσμο σε εξέγερση κατά της Χούντας

Η τρομοκρατία στην Πάτρα ήταν οργανωμένη και περιελάμβανε ξυλοδαρμούς φοιτητών στους χώρους συγκέντρωσής τους, προσαγωγές στην Ασφάλεια για εκφοβισμό, συλλήψεις και βασανισμούς. Γονείς φοιτητών καλούνται στους τόπους παραμονής τους από την Αστυνομία η τη Χωροφυλακή, όπου με απειλές καλούνται να ασκήσουν την επιρροή τους, για να πείσουν τα παιδιά τους να απέχουν από τις δραστηριότητες του φοιτητικού κινήματος. Επιστολή ανάλογου περιεχομένου λαμβάνουν οι γονείς και από τον πρόεδρο του Ιδρύματος στρατηγό Τάγαρη. Ο στρατηγός σε συνεργασία με την Ασφάλεια συντάσσουν κατάλογο 176 φοιτητών και τους φακελώνουν με τη διαβάθμισή τους σε 3 κατηγορίες, ανάλογα με τον βαθμό επικινδυνότητας…

Οι φοιτητικές διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις στους δρόμους της Πάτρας μέχρι τον Νοέμβρη.

φειγ-βολάν που καλούσαν τον κόσμο

σε εξέγερση κατά της Χούντας

Μέσα σε αυτό το κλίμα της αστυνομοκρατίας το Πανεπιστήμιο ήταν ένα καζάνι που έβραζε. Οι φοιτητές δεν πτοούνται από τα μέτρα καταστολής και συνεχίζουν να διεκδικούν τα αιτήματά τους με καθιστικές διαμαρτυρίες και μαζικές διαδηλώσεις. Αξίζει να αναφερθεί η μαζικότερη, μέχρι τότε, διαδήλωση που έγινε στην πόλη, τον Απρίλη του ’73. Με αφορμή την άρνηση των Αρχών του Πανεπιστημίου να τους παραχωρηθεί χώρος για συνέλευση, οι φοιτητές συγκεντρώνονται στην πλ. Γεωργίου, απ’ όπου ξεκινά πορεία με αντιφασιστικά συνθήματα στους δρόμους της Πάτρας, μια πορεία ιδιαιτέρα μαζική και δυναμική, που φθάνει στα Ψηλά Αλώνια και στη συνέχεια στην πλατεία των Τριών Συμμάχων.

φειγ-βολάν που καλούσαν τον κόσμο

σε εξέγερση κατά της Χούντα

      Εντυπωσιακή ήταν επίσης και η πορεία που έγινε μέσα στο καλοκαίρι, στις 10 Αυγούστου 1973. Η διατεταγμένη τότε Δικαιοσύνη είχε προσδιορίσει εκείνη την ημερομηνία, για να δικάσει τους φοιτητές που είχαν συλληφθεί για τα γεγονότα της Φοιτητικής Λέσχης. Ο λόγος που επελέγη η καλοκαιρινή περίοδος, με κλειστό το Πανεπιστήμιο και απόντες τους φοιτητές, ήταν προφανής. Όμως, μια μεγάλη έκπληξη περίμενε τα όργανα της Χούντας. Εκατοντάδες φοιτητές ήλθαν στην πόλη, όπου, μαζί με Πατρινούς πολίτες, οργάνωσαν μεγαλειώδη πορεία με συνθήματα κατά του καθεστώτος. Μετά το πέρας της πορείας έγιναν πολλές συλλήψεις από την Αστυνομία. Μέσα σε αυτό το κλίμα, η απόφαση του δικαστηρίου είναι αθωωτική για 4 κατηγορουμένους και επιβλήθηκαν ποινές με αναστολή για άλλους 4.

Ο Νοέμβρης του ’73 βρίσκει το Α.Φ.Κ. σε φάση ωρίμανσης και έντονης πολιτικοποίησης.

Η εμπειρία που έχει ήδη αποκτηθεί την προηγούμενη χρονιά, αλλά και οι γενικότερες πολιτικές εξελίξεις (το Κίνημα του Ναυτικού, το Δημοψήφισμα, το πείραμα Μαρκεζίνη κλπ.) δημιουργούν και για τους πατρινούς φοιτητές, μια διάθεση αντίδρασης αλλά και κλιμάκωσης του αγώνα.

Έτσι, ραγδαίες είναι οι εξελίξεις στις μέρες του Νοέμβρη και στο Πανεπιστήμιο της Πάτρας:

Κορίνθου και Κολοκοτρώνη -

Πριν τη μεγάλη διαδήλωση το μεσημέρι της 16ης Νοεμβρίου

Κορίνθου και Κολοκοτρώνη - Πριν τη μεγάλη διαδήλωση το μεσημέρι της 16ης Νοεμβρίου

• Την Πέμπτη, 15 Νοέμβρη το μεσημέρι, πραγματοποιείται μαζική συνέλευση των φοιτητών στο χώρο του Παραρτήματος, στην Κορίνθου. Τα νέα από την Αθήνα, όπου είχε ξεκινήσει από την προηγουμένη η κατάληψη του Πολυτεχνείου, ξεσηκώνουν τους φοιτητές και μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και αγωνιστικής έξαρσης αποφασίζεται ομόφωνα η κατάληψη του Παραρτήματος και η εκλογή δεκαμελούς Επιτροπής Αγώνα που θα συντόνιζε την παραπέρα δράση. Το Πανεπιστήμιο βαφτίζεται «ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ» και οργανώνονται υποεπιτροπές Σίτισης, Περιφρούρησης, Τύπου και Δημοσίων Σχέσεων, και Διανυκτέρευσης. Στήνεται ραδιοφωνικός σταθμός και στις 11 το βράδυ οι Πατρινοί ακούνε στους 1600 χιλιοκύκλους, για πρώτη φορά, τη φωνή της σπουδάζουσας νεολαίας της πόλης. Κεντρικό σύνθημα είναι η πτώση της Χούντας και η αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών.

Ομάδες φοιτητών ανεβαίνουν στην ταράτσα, όπου αναρτούν πανό με συνθήματα «Ψωμί, Παιδεία, Ελευθερία» «Ελευθερία» και «Κάτω η Χούντα».αυτόν το σχεδιασμό.

      Φτιάχνονται εκατοντάδες χειρόγραφες προκηρύξεις που ρίχνονται από τα παράθυρα στην οδό Κορίνθου. Το κλίμα έξω από το Παράρτημα σιγά-σιγά αλλάζει

Η λίστα με τους “176” ..... σεσημασμένους φοιτητές

από την Ασφάλεια που εστάλη στους καθηγητές

από τη διοίκηση του Πανεπιστημίου 

      Ομάδες μαθητών αλλά και δημοκρατών πολιτών συγκεντρώνονται και συμπαρίστανται στους έγκλειστους φοιτητές. Αντιφασιστικά συνθήματα ακούγονται και στο δρόμο, όπου, λόγω της κοσμοσυρροής, διακόπτεται η κυκλοφορία. Συγκινητική ήταν η προσφορά δεκάδων Πατρινών σε χρήματα, φαγητό και κουβέρτες, προσφορά που συνεχίστηκε και την επόμενη μέρα. Ενδεικτικό του κλίματος, αλλά και του υψηλού αγωνιστικού φρονήματος των φοιτητών, είναι ότι τη νύχτα της κατάληψης διοργανώνονται στο αμφιθέατρο μουσικές εκδηλώσεις και 2 θεατρικές παραστάσεις με τίτλους «Επιτροπή φοιτητών επισκέπτεται τον Τάγαρη» η πρώτη και «Ένας φοιτητής στην Ασφάλεια» η δεύτερη.

Η λίστα με τους “176” ..... σεσημασμένους φοιτητές

από την Ασφάλεια που εστάλη στους καθηγητές

από τη διοίκηση του Πανεπιστημίου 

• Την Παρασκευή 16 Νοέμβρη, η Πάτρα βιώνει στιγμές ανεπανάληπτες. Από νωρίς το πρωί εκατοντάδες πολίτες ανταποκρίνονται στο ολονύκτιο κάλεσμα του ραδιοφωνικού σταθμού των φοιτητών και αρχίζουν να συρρέουν έξω από το Παράρτημα. Από τα μεγάφωνα άκουγαν τα απαγορευμένα τραγούδια και τις φοιτητικές ανακοινώσεις και επαναλάμβαναν τα συνθήματα.       Πολυπληθείς ομάδες μαθητών φεύγουν από τα σχολεία τους και συγκεντρώνονται στην Κορίνθου. Oι συγκεντρωμένοι γίνονται εκατοντάδες και αποκλείουν μεγάλο μέρος του δρόμου έξω από το Παράρτημα. Το κλίμα είναι αγωνιστικό και τα νέα διαδίδονται σε όλη την πόλη: «Όλοι στο παράρτημα». Το απόγευμα οι έγκλειστοι φοιτητές βγαίνουν από το κτίριο και ενώνονται με τις χιλιάδες των Πατρινών, για να ξεκινήσει έτσι μια συγκλονιστική διαδήλωση, που όμοιά της είχε πολλά χρόνια να γνωρίσει η πόλη.

Στην κορυφή της εξουσιοδοτημένοι φοιτητές και ένας οικοδόμος να κυματίζει μια τεράστια ελληνική σημαία. Η διαδήλωση διασχίζει όλη την πόλη, από το Παράρτημα, στα Ψηλά Αλώνια, μέχρι την Αγίου Ανδρέου και την πλατεία Όλγας. Οι στιγμές είναι μοναδικές και το σύνθημα «ΚΑΤΩ Η ΧΟΥΝΤΑ» από τα στόματα χιλιάδων διαδηλωτών ακούγεται στους δρόμους μιας ελεύθερης πλέον πόλης, αφού τα όργανα της Χούντας έχουν κυριολεκτικά λουφάξει και εξαφανιστεί. Εκατοντάδες πολιτών μένουν μετά από την πορεία στην Κορίνθου, συνεχίζοντας τη συμπαράστασή τους στους φοιτητές που εισέρχονται στο Παράρτημα, για το σχεδιασμό των παραπέρα ενεργειών τους. Μία από αυτές ήταν η διοργάνωση πανφοιτητικού, πανμαθητικού και δημοκρατικού συλλαλητηρίου την επόμενη μέρα το μεσημέρι. Τα γεγονότα της νύχτας ακύρωσαν βέβαια αυτόν το σχεδιασμό.

        Ήδη, από νωρίς το βράδυ η επιτροπή κατάληψης είχε ενημερωθεί για τη μετακίνηση των τανκς έξω από το Πολυτεχνείο και για τους πρώτους νεκρούς στους δρόμους της Αθήνας. Έτσι, αργά την νύχτα, ξημερώνοντας Σαββάτο, η επιτροπή αποφάσισε την εγκατάλειψη του κτιρίου πριν οι δυνάμεις καταστολής προβούν σε βίαιη εκκένωση. Αυτό έγινε με την αποχώρηση των φοιτητών κατά μικρές ομάδες, με τελευταία την Επιτροπή, αφού ο κίνδυνος συλλήψεων από τα όργανα της Χούντας, που βρίσκονταν έξω από το κτίριο, ήταν υπαρκτός.

• Το Σάββατο 17 Νοέμβρη η ατμόσφαιρα στην πόλη είναι βαριά. Τα πρώτα νέα από την Αθήνα είναι συγκλονιστικά, ο στρατιωτικός νόμος σε πλήρη ισχύ, οι φοιτητές κρύβονται σε διάφορα σπίτια, πολλές έφοδοι και συλλήψεις από την Ασφάλεια, οι Πατρινοί προσπαθούν να ενημερωθούν περισσότερο για τις εξελίξεις. Όλοι περιμένουν ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις. Πραγματικά άμεση συνέπεια των γεγονότων ήταν η πτώση του δικτάτορα Παπαδόπουλου, αλλά και του Ιωαννιδικού εκτρώματος αργότερα, έπειτα από την προδοσία της Κύπρου και, βέβαια, η αποκατάσταση της Δημοκρατίας τον Ιούλη του 1974.